Tükenmişlik sendromu nasıl engellenir?

Tükenmişlik sendromu kişinin bu durumu duygusal çöküş, duyarsızlaşma ya da azalmış olan başarma motivasyonu şeklinde yaşamasıdır. Bu etkiler kişilerin işlevselliğini, günlük yaşamı ve tepkilerini ciddi sayılan bir şekilde etkiler. Kişinin mesleğini, ailedeki ilişkilerini, sorumluluklarını, yapması gerekli olan işlerini, isteklerini, gayretini ve olumlu duygularını etkileyip, kişinin yetersizliğini ortaya çıkarır. Bu etki istek ve ilgi kaybıyla beraber bireyde enerji kaybına, kendisiyle alakalı olumsuz düşüncelere, başarısızlığa ve yetersizliğe sebep olur. Ayrıca başkalarına ilgi kaybı ve negatif düşünceler meydana gelir. Bununla beraber kişi çevresinden uzaklaşır, ikili ilişkilerinde çatışma yaşar ve kendi içine kapanır. Tükenmişlikle beraber oluşan genel enerji kaybı, fiziksel kronik yorgunluk hissi, bedensel yakınmalar oluşmasına sebep olur. Duygusal ve fiziksel kayıpların yaşanması durumunda kişide ümitsizlik, çaresizlik ve özgüven eksikliğini oluşturarak, kişide zihinsel ve duygusal tükenmişliğe neden olur. Bu sebeple kişiler sorumluluklarını yerine getiremediği gibi, insanlarla olan ilişkileri de bozulur.

Tükenmişlik sendromu evreleri

Bu sendrom 4 evreden oluşur. İlk evresi idealistlik evresi tanımlanır. Bu evrede kişi yüklendiğini ve zorlandığını fark edip kendi gücünü zorlar ve bu durumdan çıkmaya çalışır. Bu aşamada umut ve enerji seviyesi fazladır. Bu onların kendi beklentilerine, gerçeklerine ve şartlarına uygun olmayacak şekilde beklentilere girmesine neden olur. Burada kişi işinin ve konumunun gerektirdiği her şeyi üstün tutup gergin bir çalışmaya ve uykusuzluğa katlanıp çalışmasını sürdürür. Kendine ayırması gerekli olan zamanı, enerjiyi bu amacı için harcar. Bu esnada kendi enerjisinin hızla tükendiğinin fark etmez. Bu süre ilerledikçe kişi daha fazla yorulur.

İkinci evre ise kişinin isteğinin ve enerjisinin azaldığını hissetmesiyle başlamaktadır. Bu kadar çaba harcamasına rağmen, kendi beklentilerinin karşılanmadığını, güçlüklerden dolayı giderek rahatsızlık içinde olduğunu anlayıp duygusal çöküş içine girer.

Kişinin bunları fark etmesiyle beraber engellenmiş duygusunun yaşanması başlar. Bu üçüncü evre engellenmedir. Kişiler karşılaştığı tüm olumsuzluklar karşısında, kendini engellenmiş hisseder ve çaresizlik içinde olduğunu düşünür. Bu haldeyken kişinin uyum sağlamak için bütün savunma mekanizmalarını devreye soksa bile, başarılı olamaz. Bu savunma şekilleri bireyin sorunla başa çıkmasına engel olup, tükenmişliği belirginleştirir. İlerlemiş zamanlarda kişi kaçınma davranışı geliştirerek, kendini geriye çeker ve davranışsal tepkiler verir. Bundan başka ani öfkelenme, umursamama, aşırı tepki verme, şüphe duymak, iştahsızlık, uyku sorunları ve kaygı gibi belirtiler oluşur.

Çabaların boşa çıkması halinde, kişi tepkisizliğe gider. Bu apati evresi yani tükenmişliğin 4. evresidir. Burada çevresel olaylara karşı kişiler duygusal tepkide azalma gösterir ve duyarsızlaşma başlar. Kişide belirgin umutsuzluk hali olur. İnançsızlık gelişimiyle birlikte, kişinin iş yaşamında ve toplumsal iletişimde performans düşüklüğü olur.

Tükenmişlik sendromu açısından risk altında olanlar

Fiziksel engeli olan ya da kronik rahatsızlığı bulunan, engelli, kronik hasta ya da yaşlıya bakım hizmeti veren, sağlık ve eğitim sektörü gibi hizmetlerde çalışan, şiddete maruz kalmış, kıtlık çekmiş, engelleme ve zorlanma etkisinde olan kişiler tükenmişlik sendromuna yakalanma açısından risk taşırlar. Burada kişilerin yaşı, medeni durumu, cinsiyeti, sorunlarla başa çıkma kapasitesi ve almış olduğu eğitim gibi etkenler tükenmenin ortaya çıkışını arttırır. Kişinin evlendiği eşinden ya da başkasından sosyal destek alması ise riski azaltır.

Tükenmişlik sendromu engellenmediğinde ne olur?

Bunun engellenmemesi durumunda iş kaybı, ailevi sorunlar, maddi kayıplar, ikili ilişkilerde zorluk, manevi etkiler, fizyolojik ve psikolojik etkiler, alkol ve uyuşturucu madde alışkanlığı oluşabilir. Kişilerin depresyona girmesine neden olan etkiler oluşur.

Tükenmişlik sendromunda hangi önlemler alınır?

Kişide 2. evreden itibaren yüklenmenin farkına varıp, kendine zaman ayırma, işi ve sorumlu olduğu uğraşların dışında ilgi duyduğu alanlarda etkinliklere katılması, işi eve taşımaması, sevdiklerine zaman ayırması, başkalarından yardım istemeyi bilmesi ve tükenmişlikle başa çıkmak için profesyonel olarak uzmandan yardım alması gerekir.