Tümdengelim nedir?

Tümdengelim, “dedüksiyon” adı ile de tanımlanmakta olup, genel gözlemlerden ve yargılardan, özel sonuçlar çıkarılması anlamını taşımaktadır. Bir başka deyişle, genel bir yargıdan akıl yürütmek yolu ile özel bir sonuç çıkarılması şeklindeki düşünme sistemidir.

Doğadaki detayların gözlemlenerek genel yargılara ulaşılması süreci olan tümevarımı takip eden tümdengelim, ulaşılan bu genel yargılardan yararlanımı artırmak amacı ile tekrar özel seviyeye indirgeyen bir değerlendirme ve yorumlama sürecidir.

Örneğin; doğada görülen iki ya da daha fazla kuş türünün iki ayaklı olduğunu gözlemleyen bir kişi tümevarım metodunu uygulayarak “Birçok kuş gördüm, tamamı iki ayaklı idi. Öyleyse tüm kuşlar iki ayaklıdır.” sonucuna tüm kuş türlerini görmeden ve gözlemlemeden ulaşır. Varılan bu sonuç genel bir yargıdır. Bu genel yargıyı değerlendiren bir başka kişi ise “Tüm kuşlar iki ayaklıdır. Serçe de bir kuştur. Öyleyse serçe de iki ayaklıdır”. diyerek herhangi bir serçeyi görmeden gözlemlemeden bu özel sonuca ulaşabilmektedir.

Tümevarım da tümdengelim de; doğadaki hareketlerin ve unsurların, sosyal olguların ve olayların değerlendirilmesi neticesinde topluma yararlı bir sonuca ulaşılması için gereklidir ve önemlidir. Bu amaçla sıklıkla da uygulanan yöntemlerdir. Bilimsel alanda ampirik sonuçların biriktirilerek teorik kapsamda değerlendirilmesi olarak uygulanan tümdengelim birçok bilimsel çalışmanın başarılı şekilde ilerletilmesi ve sonuçlandırılması için kullanılmıştır.