Türkler’de bayrak ilk ne zaman kullanıldı?

Eski tarih kaynaklarına göre, bayrak kelimesi çok eski çağlardan bu yana kullanılmaktadır. Kelimenin ilk şeklinin ‘Batrak’ olduğu Divanu  Lugatı Türk kitabından öğreniyoruz. Batrak bu eserde ucuna ipekli bir bez koyulan ve savaşlarda kullanılan mızrak olarak anlatılmaktadır.

O çağlarda ünlü savaşçılar, taşıdıkları mızrağın ucuna yak denilen yaban öküzü ve at kılından veya ipekli kumaşlardan bir parça takarlardı. Her savaşçının kendine has bir işareti vardı ve onunla tanınırdı. Ancak daha sonraları savaşçılar kendi işaretleri yerine birliklerinin ve memleketlerinin işaretleri olan bezler takmaya başladılar. İşte bayrak kavramı da böylelikle doğmuş oldu. Oğuz Türkler’inin kızıl renkli bir bayrağı vardı ve ona bu günkü gibi bayrak deniliyordu. Bu ifade günümüze kadar Oğuz Türklerinden gelmiştir. Çağatay Lugatın da ‘baydak’ şeklinde anılmaktadır. Bu kelimede Azeri Türkçesin de bayraktır. Bütün bu örneklerden anlaşıldığı gibi bayrak kelimesi çok eskidir ve günümüze kadar aynen gelmiştir.

Kullanılan ilk bayrakların çoğunluğu kırmızı renklidir. Kırgızlar’ın Manas destanında bayrak kızıl renkli olarak tasvir edilmektedir. Şamanlık döneminde, ruhların şerefine dikilen bayraklarda aynı renktir. Ancak tarih kayıtlarında şekilleri ile ilgili bir bilgimiz yoktur. Türkler, eski zamanlardan bu yana bayrağa büyük önem vermişlerdir. Bugün bile iddialı tartışmalara neden olan bayrak şekilleri ile ilgili bir konuya değinmekte fayda vardır. Fırdevsi’nin Şeyhnamesinde Türk-İran savaşlarından bahsederken, Saka Türkler’inin kumandanı Alp Er Tunga’nın bayrağının siyah renkli olduğunu söyler ve bu bayrağın üstünde kurt, ejdarha, kaplan gibi türlü şekiller bulunduğundan bahseder. Ancak günümüzde böyle bir bilginin doğruluğu tespit edilememiştir. Bir kısım tarihçiler, Fırdevsi’nin kendi yaşadığı devrin bayraklarını, Saka Türkler’inin bayrakları gibi gösterdiğini kabul eder.