Tütün nedir?
Keyif verici yaprakları için yetiştirilen bir bitkidir. Patlıcangiller familyasının Nicotiana cinsinde yer almakta olan bitkinin pek çok çeşidi bulunmaktadır. Ama tarımı yapılan tütünlerin önemli bir kısmı bir tek türün çeşitleridirler. Bu tür iki metreye kadar boylayabilen bir yıllık bir bitkidir. Yapışkan ve sert tüyler ile kaplı gövdesinin üzerinde irice oval yapraklar boru biçimli, pembe çiçekler taşımaktadır. Bu türün yanı sıra tarımı yapılmakta olan bir tür daha vardır ki buna deli tütün adı verilmektedir.
Tütün yaprakları işlendikten sonra, pipo, sigara veya purodan dumanı içe çekilmek sureti ile yada buruna çekilerek kullanılmaktadır. Anayurdu Güney ve Orta Amerika olan bu bitkiyi yerliler çok eski çağlarda biliyor ve kullanıyorlardı. Örneğin, Amerika Yerlileri arasında törenlerde barış çubuğu tüttürmek, yani tütün içmek bir gelenekti. Kristof Kolomb 15. Asır sonlarında Amerika’yı keşfettikten sonra İspanyollar ile Portekizliler tütünün dünyaya yayılmasını sağlamışlardır. 1560 yılında Fransa’nın Lizbon büyükelçisi Jean Nicot, Fransa Kraliçesi Catherina de Medicis’e ilaç olarak tütün tozu yollamış böylece tütünün Fransa’da ve diğer Avrupa ülkelerinde tanınmasına sebep olmuştur. Nitekim bu sebepten dolayı tütüne bilimsel cins adı olarak Nicot’un adı verilmiştir.
Tütün tohumları toz gibi çok küçük taneler halinde olduğundan dolayı suyla akıp gitmemesi için daha çok kum veya odun talaşı ile karıştırılarak fidanlıklara ekilmektedir. Yaklaşık iki ay kadar sonra fideler asıl yetiştirilecekleri yerlere aktarılmaktadır. Tütün en iyi düzgün akaçlanmış, gevşek ve kumlu topraklarda yetişmektedir.
Tarladaki ürün yaklaşık üç ay içinde gelişimini tamamlayarak hasat edilebilmektedir. Bu süre içinde yaprakların sağlıklı bir şekilde gelişebilmesi yani bitkinin enerjisinin tamamını yapraklara harcayabilmesi için gövdenin uç bölümü çiçek açmadan önce kopartılmaktadır. Buna tütün tarımında “tepe kırma” işlemi adı da verilmektedir.
Tütün yaprakları, yer yer sararmalar olduğu zaman toplanmaya başlanır. Yapraklar genellikle belli aralıklar ile alttan yukarıya doğru, tek tek el ile kırılarak hasat edilmektedir. Ama bazı bölgelerde hasat tüm bitkinin kesilmesi şeklinde yapılır, bu yöntem ile elde edilmiş olan ürün genellikle düşük niteliktedir.
Toplanmış olan yapraklar çeşitli yöntemler ile kurutularak işlenmeye hazır hale getirilir. Örneğin Türkiye’de sigaralık tütün yaprakları ipe dizilip tahta çerçeveler ile gerilerek açık havada kurutulur. Bazı ülkelerde sıcak hava ya da ateşle kurutma işlemlerine de rastlanmaktadır. Genellikle Afrikalı yetiştiricilerin kullanmış olduğu ateş ile kurutma yönteminde aslında ısıdan değil, ateş sonucu çıkan dumandan yararlanılır. Bazı pahalı tütünler ise bir odaya yerleştirilip dışarıdan sıcak hava verilerek kurutulur. Kurutma işlemleri tamamlandıktan sonra tütünler nemlendirilir, özelliklerine göre ayrılır ve balyalanır. Daha sonra ise fabrikalarda puro, sigara, pipo ve nargile tütünü olarak işlenmektedir.
Tütün hangi şekilde kullanılırsa kullanılsın insan sağlığı açısından çok zararlıdır. Başta akciğer kanseri olmak üzere çeşitli kanser vakaları ile bazı ölümcül kalp ve akciğer hastalıklarına yol açtığı bilinmektedir.
Günümüzde dünya tütün üretiminin yarıya yakın bölümünü Hindistan ve Çin başta olmak üzere Asya ülkeleri karşılamaktadır. Ama tütün dış satımında ilk sırayı ABD almaktadır. Türkiye, Yunanistan, Brezilya, Endonezya, Bulgaristan diğer önde gelen tütün yetiştiricileridir.
17. asırdan beri tütün üretiminin yapıldığı Türkiye’de özellikle Ege, Akdeniz, Karadeniz, Marmara ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde üretim yapılmaktadır.