Üç boyutlu görme nedir?

Perspektif nesneleri üç boyutlu olarak görmemize ve uzaklıkları değerlendirmemize yardımcı olmaktadır. Yüksek bir yere çıkıp aşağıya dümdüz uzanan tren raylarına bakarsak eğer rayları ilerideki bir noktada birleşiyormuş gibi görürüz.

İki ray arasındaki mesafenin hiçbir zaman değişmediğinin farkında olduğumuz için gerçek olmayan bu daralmayı uzaklığın bir göstergesi olarak değerlendirmekteyiz. Gölgelerde bir yüzeydeki çukur ve tümsekleri, vadiler ile tepeleri ayırt etmemize yardımcı olmaktadır. Bazı zaman ön palanda olan nesneler daha uzakta olan nesneleri örter, bu durum uzaktaki bir ağaç ile bir evin ne kadar örtülmüş olduğuna bakarak hangisinin daha önde olduğunu söyleyebiliriz.

Uzaklıkları kestirmenin bir yolu da başımızı iki tarafa hareket ettirmektir. Bir deney yapmak için ileride bulunan bir ağaç ile bir direkten hangisinin daha uzakta olduğunu bu yol ile tespit etmeye çalışmak gerekir. Bir gözümüzü kapatıp başımızı iki yana çevirdiğimizde ya da gözümüzü ağaç ile direkten ayırmadan yana doğru birkaç adım attığımızda uzakta olan nesneler bizim ile aynı yönde, yakındakiler ters yönde hareket ediyormuş gibi görünecektir. Bu etkiye ıraklık etkisi adı verilmiştir. Hatta sadece gözümüzü yakına odaklamaya çalışarak da nesnelerin uzaklığını kestirebiliriz. Çünkü nesne ne kadar yakında ise göz uyum sağlamak için o derece zorlanacaktır.

İki gözün birlikte ve uyum içinde çalışmasından doğan iki belirti de uzaklığı değerlendirmemize yardımcı olmaktadır. Bunlardan birine yakınsama, diğerine ağtabaka farklılığı adı verilmiştir. İlk belirtiyi kendi üzerimizde incelemek için kalemi gözümüzden 45 cm kadar uzakta tutalım. Daha sonra gözlerimizi ucundan hiç ayırmayarak kalemi yavaş yavaş burnumuza doğru yaklaştıralım. Kalem yaklaştıkça gözümüzün iyice zorlandığını göreceğiz. Çünkü gözlerimizin burna yakın olan iç yanındaki kaslar güçlü bir şekilde kasılacaktır. Bakılan nesne ne kadar yakınsa kaslarımız o kadar zorlanacağından dolayı yakınsama adı verilen bu hareket de uzaklığın değerlendirilmesinde bir ölçü olarak kullanılabilir.

Aynı nesnenin iki gözdeki görüntüsü hiçbir zaman tam olarak aynı değildir. Ağtabaka farklılığı denen bu olayı incelemek için bir kitabı gözünüzden 15 cm uzakta ve sırtı size dönük olacak şekilde tutun. Önce bir gözünüzle, sonra öbürüyle bakın. Sol gözünüz kapalıyken, sağ gözünüzle kitabın sırtını ve sol kapağını görürsünüz. İki gözünüzle baktığınız zaman sağ ve sol görüntü üst üste bineceği için sırtı ve iki kapağı ile birlikte kitabın tam bir görüntüsü oluşur. Beynimiz iki gözün görme alanı ve ağtabaka görüntüleri arasındaki bu farklılığı uzaklığın bir göstergesi olara değerlendirilir.

Baksa bir deney için parmağınızı burnunuzun tam önünde 45 cm kadar uzakta tutun ve arkasından karşıdaki duvara ya da odadaki herhangi bir nesneye bakın. Gözlerinizi hiç kıpırdatmadan duvara bakarsanız parmağınızı çift olarak görürsünüz. Eğer gözlerinizi parmağınıza odaklarsanız bu kez odada ki tek lamba ya da vazo iki taneymiş gibi görünür. Nesnelerin çift olarak görülmesi ve iki gözdeki görüntünün birbirinden biraz farklı olması çevremizdeki nesnelerin nerede bulunduğunu anlamamızda çok önemli rol oynar.

İki gözün merkezleri arasındaki uzaklık yaklaşık 6 cm’dir. Kabartma fotoğraflar çekmek için kullanılan stereoskopik fotoğraf makinelerinde de birbirinde 6 cm uzağa yerleştirilmiş bir çift mercek kullanılır. Bu makine ile fotoğrafı üç boyutlu olarak algılarsınız.