Vanilya çubuğu nasıl kullanılır?

Anavatanı Antil, Meksika, Cava ve Madagaskar bölgesi olan vanilyanın Latince adı Vanilla planifolia’dır.  Bu bitki salepgiller familyasından olup, daha çok tropikal ülkelerde yetişir. Normalde vanilya bir bağ bitkisidir. Geçmişi oldukça eski dönemlere dayanan bu bitkinin çok ilginç bir hikayesi de vardır. Ekolojik yerlerde bulunan bitki, en fazla Meksika’nın Atlantik okyanusu bölgesinde ve Güney Amerika’da kuzeydoğu tarafında yetişmektedir. İlk zamanlarda kokusu yüzünden tapınaklarda kötü ruhların uzaklaştırılması için kullanılan bitki, daha sonradan Meksika halkı tarafından içeceklere lezzet katmak için kullanılmaya başlanmıştır.

Amerika kıtasının keşfedilmesinden sonra, buradan İspanyollar tarafından 1520 yıllarında kakao bitkisiyle beraber Avrupa’ya getirilmiş ve bitkinin tüm dünyada tanınması sağlanmıştır. Bitkinin yetiştirilmesi sırasında özen gösterilmelidir. Yetiştiği bölgelerde bulunan, buralara özgü bir arı türü tarafından polenize edilip yetişen vanilya,  Edmond Albuis tarafından bulunan elle polinize etme yöntemi sayesinde diğer bölgelerde yetiştirilme olanağı elde edilmiştir.

Vanilya çiçeğinde yapraklar yassı, etli ve sapsız yapıdadır. İki ucuna doğru incelen yaprakları vardır ve meyvesi 15-20 cm kadar uzar. Bitkinin acı bir tadı olsa da, kokusu oldukça hoş ve iştah açıcı özelliği bulunur.

Dünyada yaklaşık 150 tür vanilya bulunur. Fakat ticari amaçla en fazla Tahiti, Hint ve Bourbon vanilyası yetiştirilir. Yetişebilmesi uzun bir zaman alan vanilya, ekilmesinin ardından ilk ürünü ancak 3 yıl sonra verebilir. Vanilya çubuğu henüz yeşil meyve durumundayken 9 ay süreyle kendi tadını alması için bekletilmektedir. Koparılınca hala yeşildir, ancak tadı ve aroması henüz tam olarak olgunlaşmaz. Bundan sonra vanilya çubuğu güneşte kuruduktan sonra herkesin bildiği tadına ve aromaya kavuşmaktadır. Fazla işçilik gerektiren vanilya tarımı, herhangi bir zirai araç, kimyasal gübre ve ilaç kullanımı olmadan tamamen elle yapılmaktadır. Vanilya dünyada safranın ardından en pahalı ikinci baharattır.

Vanilya çubuğu ile elde edilmiş çeşitli şuruplar ve tozlar bulunmaktadır. Ancak piyasada satılan vanilyalı ürünler içinde gerçek vanilyadan ziyade vanilya aroması kullanılır.  Vanilya çubuğunun kendisi kullanıldığında ürüne daha çok aroma ve lezzet verir. Vanilya çubuğu öğütülerek ve özünden yararlanılır. Mideye, sinir sistemine ve sindirim sistemine olumlu etkileri olduğu belirlenmiştir. Kokusu güzel olduğundan parfüm sanayisinde kullanılan baharatlardan birisidir. Gıda sektöründe en fazla tatlılarda ve dondurmalarda kullanılmaktadır.

Vanilya çubuğu kullanım önerileri

Vanilya çubuğu çeşitli şekillerde kullanılabilir. Sütlü tatlı yapıldığında, vanilya çubuğunu kaynayan sütün içine bütün olarak atabilirsiniz.  Genellikle profesyonel aşçılar ve çoğu ev hanımı vanilya çubuğunun içinde bulunan özütünü kullanmayı tercih eder. Özütünü almak için, vanilya çubuğunu düz bir zemine yatırıp, bıçağın ucuyla çubuğun baştan sona kesilmesi gerekir. Daha sonra bıçağın kenarıyla vanilya çubuğunun içindeki özüt kazınır ve çıkarılır. İsteğe bağlı şekilde malzemenin içine ilave edilir.

Başka bir yöntemde, bal, reçel gibi şekerli ürünlerin içine bir vanilya çubuğu konulur ve birkaç hafta bekletilir. Bundan sonra yoğun bir tada ve kokuya sahip bir tatlı elde edilir.

Bundan başka vanilya çubuğunu aktardan öğütülmüş olarak alabilir ya da evde kendiniz öğütebilirsiniz. Öğütülen vanilyayı şekerle karıştırarak, ayrı bir kabın içinde bekletir, tatlı ve dondurma yapımında ya da süslemelerde kullanabilirsiniz.

Dışarıdan alınan vanilya çubuklarının hava almayan bir kavanozda ve güneş görmeyen yerde bir yıla kadar saklamak mümkündür. Buzdolabında ya da derin dondurucuda saklanmamalıdır. Kapalı bir kavanozda sakladığınız vanilya çubuklarını birkaç haftada bir havalandırmak gerekir. Bu süreden sonra vanilya çubuklarının kullanılmaması gerekir. Bayat olanları anlamak için, vanilya çubuklarını koklamanız yeterli gelir. Eğer vanilyanın aroması çok keskin olmazsa çubuğun bayat olduğunu anlamalısınız.