Yağmurlama sulama sistemleri nedir?
Yağmurlama sulama sistemi modern tarım için bitki türüne göre uygulanabilen bir sistemdir. Yağmurlama sisteminin büyük avantajları vardır. Suyu basınç ile havaya püskürterek, suyun kendi ağırlığı ile toprak ve mahsul üzerine ince damlacıklar olarak düşürülmesine “Yağmurlama Sulama Yöntemi” denilmektedir. Suyun görüntüsü doğal yağmura benzediğinden dolayı bu yönteme yağmurlama sulama adı verilmektedir.
Yağmurlama sulama yöntemi her çeşit toprak koşullarında, eğimli ve düz arazilerde ve bitki türlerinin hemen hemen hepsinde rahatlıkla uygulanabilir. Yüzey sulama sistemine göre daha düşük debilerdeki su kaynağı durumlarında kullanılabilir. Su, başlıklar aracılığı ile basınç altında püskürtülerek, doğal yağış şeklinde atmosfere verilir. Buradan toprak yüzeyine düşen su, süzülüp toprağa girer ve bitki kök bölgesinde depolanır. Yağmurlama sulama yönteminde su, basınç altında yağmurlama başlıklarına ulaştırılarak yapay yağmur halinde araziye uygulanır.
Yağmurlama sulama yönteminin uygulanabilmesi için ana boru ve lateral hatlardan meydana gelen bir su iletim sistemine ve basıncı sağlayacak olan bir sisteme ihtiyaç vardır. Basınç genel olarak pompa ile sağlanmaktadır. Kapalı devre adı verilen gecen kendiliğinden basınçlı sistemlerde bazı bölgelerimizde kullanılmaktadır.
Yağmurlama sulama sistemleri uygun şekilde işletilirse sulama suyu gereksinimleri yüzey sulamalara göre daha az olmaktadır. Bilhassa yüzeyi düzgün olmayan ve eğimli, sızdırma hızı daha yüksek olanlarda, sığ köklü bitkilerin sulanmasında çok daha başarılı sonuçlar vermektedir.
Yağmurlama sulama sitemlerinde, taşınabilir sistemler, yaır taşınabilir sistemler ve taşınamayan sistemler olmak üzere üç ayrı sistem mevcuttur. Taşınabilir sistemde pompa ünitesi ana boru ve lateraller taşınabilmektedir. Yarı taşınabilir sistemde Pompa ünitesi ve anaboru hattı sabit ve lateraller hareketlidir. Genellikle anaboru hattı toprak altına gömülüdür. Taşınamayan sistemde ise pompa, anaboru ve lateraller sabittir.
Yağmurlama sulama sistemleri az işçilik gerektirdiğinden dolayı işçiliğin pahalı olduğu yerlerde daha çok kullanılır. İşlilik giderlerinin git gide artmaya başlaması nedeniyle ile sistemler artık yarı sabit ya da tam sabit sistemlere doğru gitmektedir.
Son yıllarda yağmurlama sulama elemanlarından boru hatları ve yağmurlama başlıklarında bir takım değişiklikler olmuştur. Sistem çok daha ucuza mal edilmeye başlanmış ve kullanım kolaylığı sağlanmıştır. Böylece daha yaygın uygulandığı görülmüştür.
Yağmurlama sulama yönteminde yağmurlama başlıkları en önemli parçalardır. Geniş ıslatma çaplarına sahip yağmurlama başlıkları uygulamada çokça tercih edilirler. Geniş ıslatma çaplarına sahip yağmurlama başlıkları orta ve yüksek işletme basınçlarında çok daha iyi sonuç vermektedirler. Düşük işletme basınçlarında uygulamalar hassas bitkiler de zararlı etkenlere neden olabilir. Orta boy yağmurlama başlıklarının meme çapları 8-12 mm, ıslatma yarı çapları ise 15-25 metre arasında değişmektedir. Bu başlıklar, tarla bitkileri sebzeler ve meyve bahçelerinde yaygın olarak kullanılmaktadır.
Yağmurlama yöntemiyle yapılan sulamada ticari gübreler sulama suyu ile bitkilere birlikte verilebilir. Bu durum uygulamada bazı kolaylıklar ve avantajlar sağlamaktadır.İşçiliği azaltılması , gübrenin toprağa homojen olarak dağılımını sağlaması, alet ve ekipmanların daha ekonomik olarak kullanılmasını sağlaması, uygun zamanda ve miktarda gübreleme imkanı sağlaması, ürünün kalite ve miktarının artmasını sağlaması bu avantajlardandır.
Yağmurlama sulama sisteminde ticari gübreler sulama suyu ile birlikte toprağa verilebilir.
Bu düzenle gübre atıldıktan sonra sulamaya devam edilerek boru ve başlıklardaki gübreler temizlenir. Aynı zamanda yapraklar üzerinde biriken gübre çözeltileri de yıkanmış olur.
Yağmurlama sulama yönteminde şu hususlara dikkat edilmesi gerekmektedir:
1. Ana boru hattı eğim doğrultusunda yerleştirilmelidir
2. Yağmurlama lateralleri hakim olan eğime dik ve imkan nispetinde tesviye eğrilerine paralel olmalıdır.
3. Rüzgar hızının yüksek olduğu yerlerde lateraller rüzgar yönüne dik gelecek şekilde yerleştirilmelidir.
4. Çok uzun yağmurlama laterallerinin kullanılmasından kaçınılması gerekmektedir. Laterallerin kısa olması işçiliği azaltmanın yanı sıra eşit su dağılımı sağlar.
5. Laterallerin ana hat üzerinde ki hareketi daha az iş gücüne ihtiyaç gösterecek şekilde düzenlenmelidir.
6. Lateral hareketlerinin kolay ve birlikte çalışan başlık sayılarında ki değişimin az olması için imkan dahilinde kare ya da dikdörtgen şeklinde sistem düzenlenmelidir.
7. Sistemin boru büyüklükleri ve tertibi, yıllık masrafları en aza indirecek biçimde olmalıdır.
8. İmkanların izin vermesi durumunda, uygun ve ekonomik boru çapları seçimine imkan vereceğinden dolayı pompa ünitesinin alanın ortasına yerleştirilmesi gerekir.
Yağmurlama sulama sistemini sınırlayan faktörler de şunlardır:
1- Yüksek maliyet: Düzgün tarım alanlarında yağmurlama sulama yönteminin, yüzey sulamaya oranla hem ilk yatırım ve hem de pompa giderleri daha yüksektir. Gerekli basınçlı suyun temin edilmesi için kullanılan pompanın işletme giderleri daha pahalıdır.
2- Su niteliği ve dağıtımı ile ilgili sınırlılıklar: Sulama suyundaki yüksek bikarbonat, ağaç üstü yağmurlama sulama sistemleri kullanıldığı zaman meyvenin niteliğini etkileyebilmektedir. Bazı sular, metal yağmurlama borularında aşındırıcı bir etkiye yol açabilmektedir.
3- Çevresel sınırlılıkları: Rüzgarlı ve aşırı kuru koşullarda, sulama randımanının düşmesine ve su dağılımının kötüleşmesine yol açmaktadır .
4- Bitkiler üzerine bazı olumsuz etkileri: Yağmurlama sulama yöntmeinde suyun yapraklarda damlacıklar şeklinde tutulması, bazı bitki hastalıklarına ve yaprak yanıklıklarına neden olabilir .Tohum niteliklerini bozabilir. Bitkilerin döllenme biyolojilerini olumsuz yönde etkileyebilir.
5- Tuzluluk sorunları: Narenciye ve diğer birçok meyve ağacı, sodyum ve klorun düşük sayılabilecek olan yoğunluklarına karşı oldukça duyarlıdırlar. Kuru atmosfer koşullarında anılan bitkiler, yaprakları aracılığıyla değinilen tuzların toksin miktarlarını soğurabilirler.