Yapı denetimi nedir?

Özellikle 1999 yılındaki 17 Ağustos depreminden sonra bir çok binanın yıkılmasıyla birlikte, yapıların denetlenmesi sorunu ortaya çıkmıştır. Suiistimalleri önlemek için kanuni bir düzenlemeye gidildi. Yapı Denetimi, 10/04/2000 Tarih ve 24016 Sayılı Resmi Gazetede yayımlanan “Yapı Denetimi Hakkındaki Kanun Hükmündeki Kararname” ile başlatılmış ve daha sonra 13/07/2001 Tarih ve 24461 Sayılı resmi gazetede yayınlanmış bulunan 4708 Sayılı Yapı Denetimi Hakkındaki Kanun ile bu soruna yasal bir çerçeve oluşturulmuştur. Bu kanunlarda yapı demetimi; can ve mal güvenliğini teminen imar planına, fen, sanat ve sağlık kurallarına, standartlara uygun, kaliteli yapı yapılması için proje ve yapı denetiminin sağlanması suretiyle çalışan bir sistem olarak tanımlanmıştır.
Yapı denetim kanunu; belediye ve mücavir alan sınırları içinde ve dışında bulunan yerlerde yapılacak bütün yapıların zorunlu olarak denetimini kapsamaktadır.

4708 Sayılı Kanun gereğince Yapı denetim hizmetleri kurularak Bayındırlık ve İskan Bakanlığından Yapı Denetimi İzin Belgesi almış olan tüzel kişiliğe sahip yapı denetim kuruluşları tarafından yürütülmektedir. Bu yeni bir iş alanının da açılmasını sağlamıştır.
Yapı denetiminde şu üç taraf bulunmaktadır:
1. Yapı denetim şirketi
2. Yapı sahibi
3. Müteahhit

Yapı sahibi tarafından plan ve proje hazırlatıldıktan sonra kanun gereği bir müteahhitle anlaşmak zorundadır. Ya da yapının müteahhitliğini yapı sahibi müteahhitlik yapma hakkına sahip ise kendiside bizzat üstlenebilir. Daha sonra yapı sahibi Yapı Denetim şirketi ile anlaşır. Yapı denetim şirketi yapı sahibi adına müteahhidi denetler.

4708 Sayılı “Yapı Denetim Hakkındaki Kanun” kapsamında meslek hayatında en az 12 yıl fiilen çalışmış olan ve bunu resmi şekilde belgeleyen mimar ve mühendisler Bayındırlık ve İskan Bakanlığı Yapı Denetim Komisyonuna başvuruda bulunur. Komisyon tarafından yeterli görülen kişilere “Denetçi Belgesi” adlı belge verilir. Bu belgelerin geçerliliği 5 yıl olup bu süre sonunda belgelerini yenilemeleri gerekmektedir, yenilemeyenlerin belgeleri ise iptal edilir.
Yapı denetim şirketlerinde denetçi mimar ve mühendislerinin dışında ayrıca yardımcı kontrol elemanı mühendislerde görev almaktadır. Yardımcı kontrol elemanlarının görevleri bağlı oldukları denetçi mühendislerin faaliyetlerine yardımcı olmaktır. Düzenlenen tutanak ve evraklara hep birlikte imza atarlar.
Yapı denetim şirketinde çalışan bütün mimar ve mühendislerin belirli bir m2 sınırı bulunmaktadır. Bu sınırın üzerinde asla denetleme yapamazlar. Bu m2 aşıldığında bir diğer mimar ya da mühendis görev almak zorundadır.
Yapı denetiminin görevleri şunlardır:
1- Plan ve projelerin incelenip onaylanması: Yapı sahibi ilgili projeyi hazırlatıp Yapı Denetim Kuruluşuna teslim eder. Proje denetçi mimar ve mühendisler tarafından yönetmelik ve şartnamelere göre kontrol edilir. Kontrolü yapılan proje uygun bulunursa onaylanır.
2- Ruhsat dosyanın hazırlanıp başvurunun yapılması: Onaylanan projelere ek olarak ilgili idarenin istemiş olduğu belgeler yapı sahibi ve müteahhitten temin edilerek bir ruhsat dosyası oluşturulur. Bu uhsat dosya ile birlikte ilgili idareye ruhsat müracaatı yapılır.
3- Demir deneylerinin yapılması: Ruhsattan sonra kullanılacak demirler müteahhit tarafından inşaat alanına getirtilir. Demir numuneler alınarak laboratuarda deneyleri yapılır. Uygun bulunursa kullanım izni verilir.
4- Binanın aplike edilmesi ve ilgili idare onayı: Binanın yerleşimine önemle dikkat edilir. Bu binanın yönü, ölçüleri kontrol edilir. Kontrolden sonra aplikasyon işlemi yapılır. Resmi onaydan sonra beton döküm izni verilir.
5- Kalıp ve demir kontrolü: Yapı için hazırlanan kalıp ve demirler görevli inşaat mühendisleri tarafından kontrol edilir. Uygun bulunursa onay verilir.
6- Beton dökümü: Kalıp ve demir kontrolünden sonra beton dökümü sırasında görevli bir kişi inşaatta hazır bulunur. Beton döküm esnasında betonun kıvamının, vibratör ile işlenmesinin kontrolü yapılır.
7- Duvarların kontrolü: Duvarların örülmesi sırasında ve örüldükten sonra mevcut durum ile projelerdeki durumun uyumlu olmasına, yönetmelik ve standartlara uygunluğu kontrol edilir. Kullanılan malzemelerin boyutları, yerine yerleştirme şekli ve yönü incelenir.
8- Elektrik ve sıhhi tesisat kontrolü: Elektrik ve sıhhi tesisat için kullanılan malzemelerin, standartlara uygunluğu ve projesi ile uyumu kontrol edilir.
İmalatı biten ve iskana hazır hale getirilen yapıya Yapı Denetim Şirketi tarafından “İşbitim Belgesi” düzenlenip idareye onaylattırılır. Onaydan sonra iskan ruhsatı müracaatı yapılır.
İskan, Genel ve Ferdi iskan olmak üzere ikiye ayrılır. Genel İskan yapının tamamı için verilir. Genel iskan alan yapıda bağımsız bölümler için de ayrı ayrı ferdi iskan belgesi alınır.
Yapı tamamen bittiği takdirde uygun bulunursa yapı kullanım izin belgesi verilir.
Genel iskanda istenen şu belgeler istenir:
1. Aplikasyon temel ve subasman vizelerinin yapılması
2. Su sızdırmazlık raporu (İmar Müdürlüğü Tesisat Kontrol Şefliğinden alınacak)
3. Makine iş bitim belgesi (proje müellfinden alınacak)
4. TEK Raporu (Tedaş İşletme Müdürlüğü)
5. Sivil Savunma yazısı (sadece sığınak olan projelerde istenir)
6. Yapı Denetim İşbitim Belgesi
7. Belediye gelir müdürlüğünden alınacak olan arsa sahiplerine borcu yoktur yazısı
8. SSK Bölge müdürlüğünden alınması gereken ilişik kesme yazısı
9. Belediye emlak müdürlüğünden alınacak ilişik kesme yazısı
10. Binanın bütününü gösteren tüm cephelerden çekilmiş fotoğraflar
11. Telekom müdürlüğünden alınacak bina içi telefon tesisatı uygunluk belgesi
12. 10/07/1995 tarihinden itibaren inşaat ruhsatı alınmış olan inşaatlarda 10 kat ve üzerinde 01/05/1999 tarihinden itibaren inşaat ruhsatı alınmış olan inşaatlarda 5 kat ve üzerinde 12/03/2001 tarihinden itibaren inşaat ruhsatı alınmış olan inşaatlarda 4 kat ve üzerinde yangın merdiveni yapılmış olması
13. Bahçe tanziminin yapılmış olması
Ferdi iskanda ise şu belgeler istenmektedir:
1. Ada, parsel ve bağımsız bölüm numarasını içeren yapı kullanma iznini talep eden bağımsız bölüm sahibi tarafından imzalanmış dilekçe
2. Bağımsız bölümün kendisine ait olduğunu gösteren yeni tarihli tapu ya da tapu kayıt örneği
3. Belediye gelirler müdürlüğünden alınan bağımsız bölüme ait borcu olmadığını belirten borcu yoktur belgesi
4. İlgili vergi dairesindne bağımsız bölüme ait ilişik kesme belgesi