Yemen neresidir?
Resmî adı ile Yemen Cumhuriyeti olan Yemen, Orta Doğu’da, Umman Denizi, Aden Körfezi ve Kızıldeniz’in kıyısında, Umman’ın batısında Suudi Arabistan’ın ise güneyinde bulunmaktadır. Yemen’in başkenti San’a’dır.
Romalı coğrafyacıların Arabia Felix (Mutlu Arabistan) diye adlandırdığı Yemen, doğuya doğru dönüldüğünde Kâbe’nin güneyinde kaldığından dolayı bu adı almıştır. Orta Doğu’daki ülkenin kuzeyden Suudi Arabistan ve doğudan Umman olmak üzere iki komşusu bulunmaktadır. Güneyinde Aden Körfezi ve Arap Denizi batısında Kızıldeniz bulunmaktadır. Petrol, mermer, kömür, altın, kurşun, kaya tuzu, nikel, bakır önemli yer altı kaynaklarıdır. Ülkede çöl iklimi etkili olup yıl içinde sürekli toz ve kum fırtınaları görülmektedir.
Yemen’deki halka Yemenli denilmektedir. Ülkenin toplam nüfusu 25 milyon civarında olup, nüfusun önemli bir bölümü Araplardan meydana gelmektedir. Nüfusun azınlık bölümünü; Güneybatı Asya ve Afrika’dan buraya çalışmaya gelen kişilerden ve Avrupalılardan oluşmaktadır. Nüfusun tam olarak %99.1′ i Müslümanlardan geri kalanı ise Yahudiler,Hindular, Bahailer ve Hristiyanlardan oluşmaktadır.
Yemen’de hakimiyet kurmuş olan en eski devletlerden Ma’in devleti bugünküYemen topraklarının kuzey bölgeleri ile Hicaz, Fedek ve Teymâ sınırlarına kadar olan bölgede varlığını sürdürmüştür. MÖ 1400-650 yılları arasında hüküm süren Main krallığının merkezi San’a’nın doğusunda harabeleri bulunan Main şehriydi. Bölgenin en eski devletlerinden biri de Yemen’ in orta bölümünde hüküm sürmüş olan Kataban Krallığı’ dır. Başşehri Timna olan Kataban krallığının MÖ 8. Yüzyılda kurulduğu tahmin edilmektedir. Timna‘ şehrinin harabeleri günümüze kadar ulaşabilmiştir. Yemen’ de hüküm süren önemli ancak küçük krallıktan biri de Evsan Krallığı’ ydı. Merha vadisinde Aden Körfezi kıyılarında hüküm sürmüştür.
MÖ 1500 yıllarında Yemen’in Hadramut bölgesine geldiği tahmin edilen Hadramutlular Sabata şehrini başkent yapmışlardır. Daha sonra Sebe Devleti’ nin hâkimiyetine giren Hadramut Krallığı, Sebe zayıflayınca bağımsızlığını yeniden kazandı. Diğer bir devlet Himyer Krallığı idi. Başşehri, Zafar olan Himyeri Krallığı 525 yılına kadar günümüz Yemen topraklarında hüküm sürmüştür. Himyeriler’in son hükümdarı Zu Navas Yahudiliği kabul ederek bu dini devletin resmi dini haline getirmiş ve Hıristiyanları, Yahudiliği kabul etmeye zorlamıştır. Yemen’ de 570 yılından itibaren Sasani hâkimiyeti başlamış ve bölgedeki Sasani egemenliği 630 yılında İslam ordularının bölgeye gelmesine kadar devam etmiştir.
629 yılından itibaren Hz. Muhammed’in yerel Himyeri meliklerine İslâm’a davet mektupları göndermesi Yemen’ de İslâmlaşma sürecini hızlandırmıştır. Sasaniler’in Yemen valisi Bâzân’ın İslâmiyet’i benimsemesiyle birlikte San’a halkı ve Ebnâlarda İslâm’ı kabul etmiştir. Yemen İslâm devletinin hâkimiyetini kabul etmiştir. Hz. Ebu Bekir döneminden itibaren Cened, San’a, Hadramut’un bir kısmı olmak üzere üç bölgeye ayrılan Yemen, valiler tarafından yönetilmiştir.
683-692 yılları arasında Hicaz’ da halifeliğini ilan eden Abdullah bin Zubeyr’ in hakimiyetine geçen Yemen toprakları, daha sonra yeniden Emevi egemenliğine geçmiştir. Hadramut Kadısı İmam Abdullah Harici Emeviler’e karşı ayaklandı ve halifeliğini ilan etti, Hadramut’un ardından 746 yılında San’a şehrini de ele geçirdi II. Mervan’ın tarafından 748 yılında Yemen’ deki isyan bastırılarak Emevi hâkimiyeti yeniden sağlandı.
Yemen’de Abbasiler döneminde İslâm kültürünün yayılması sonucunda Zemâr, San’a, Cened ve Sa’de birer ilim merkezi haline geldi. Yemen’ de, Abbasiler döneminde Tihâme bölgesinde çıkan isyanlar neticesinde istikrar bozuldu. Abbasilerin 897 yılına kadar Yemen’ in bazı bölgelerindeki hakimiyeti devam etti.
Eyyubiler’in Yemen’de idareyi ele almasına kadar bölgede bir çok hanedanlık hüküm sürdür.Ancak istikrar sağlanamadı.Eyyubi sultanı Selahaddin Eyyubi, birbirleriyle mücadele eden küçük hânedanların idaresindeki Yemen’e kardeşi Turan Şah’ı 1174 yılında gönderdi. Turan Şah kısa süre içerisinde başarı sağladı, toprakların büyük bölümünü Eyyubi hâkimiyeti altına aldı. Mesut Yusuf’ un 1229 yılında ölümüyle Eyyubiler’in Yemen egemenliği sona ermiş ve hâkimiyet böylece Resuliler’e geçmiştir. Bu hanedanlık da, Tahiriler tarafından 1454 yılında ortadan kaldırıldı. Ancak daha sonra Memluklar Yemen’ in büyük kısmını ele geçirdiler. Ancak aynı yıl içerisinde Memlük Sultanlığı’nın Osmanlılar tarafından yıkılmasının ardından Tâhiriler’den Amir bin Davud 1521 yılında Aden’de yönetimi ele geçirdi ve 1538 yılına kadar burada egemenliğini devam ettirdi. Osmanlılar 1538 yılından itibaren Yemen Eyaleti’ ni oluşturdular. Buradaki egemenlik 17. Yüzyılın başlarına kadar devam etti.
Osmanlı devleti 19. Yüzyılın ortalarından itibaren İngilizlerin bölgeye hakim olmak istemesi nedeniyle Yemen’le yeniden ilgilenmeye başladı. 1872 yılında Yemen vilayeti kurulmuş ve idari merkezi San’a olmuştur. Yemen’de Osmanlı hâkimiyeti Mondros Mütarekesi’nden sonra fiilen sona ermiştir.Yemen, Lozan Antlaşması sonucunda Osmanlı toprağı olmaktan çıkmıştır.
Yemen’de Osmanlı idaresinin sona ermesinden sonra bağımsız Yemen Zeydi Emirliği’ni kurarak ilk hükümdarlığını üstlendi. Yemen Zeydi Emirliği daha sonra Mütevekkili Krallığı adını almış ve İmam Yahyâ ilk kralı olmuştur. İmam Yahya döneminde Yemen; 1945 yılında Arap Birliği’ ne, 30 Eylül 1947 tarihinde Birleşmiş Milletler’ e üye olmuştur. Bölgede istikrar bir türlü sağlanmayınca Yemen Kuzey ve Güney Yemen olarak varlığını sürdürdü. Kuzey ve Güney Yemen, 22 Mayıs 1990’da birleşti. 2011 yılında başlarında Tunus’ta başlayıp Mısır’ la devam eden ve Arap dünyasına yayılan Arap Baharı Yemen’de de büyük olaylara sahne oldu.