Yenidünya nasıl yetiştirilir?

Yenidünya ya da malta eriğinin anavatanı Çin, Japonya ve Kuzey Hindistan’dır. Bu ülkelerden üretimin yapıldığı Akdeniz Ülkelerine yayılmıştır. İlkbahar ve yaz meyvelerinin sulu, mayhoş ya da tatlı ve iri çekirdekli meyvelerinden biridir. Yeni-dünya ağaçlan, gülgillerdendir. Yenidünya’nın ülkemize 150-200 yıl kadar önce Cezayir ve Lübnan’dan gelmiştir.

Yenidünyanın kök tipi yüzlek ve dağınık saçak köklüdürr. Kayalıklar arasında dahi büyüyebilecek kadar kuvvetli bir gelişme gösterir. Yenidünya, 5-10 m boyunda, düzgün gövdeli, alçaktan dallanan, sık görünümlü, yayvan ile yuvarlak arasında taçlanma gösteren bir ağaçtır.

Yaprakları 12-30 cm uzunluk ve 5-8 cm genişliğinde sert ve kısa saplıdır. Yapraklarının üst yüzü koyu yeşil, alt yüzü kül-rengimsi, kabarık damarlı ve tüylüdür. Sürekli yeşil olan bu ağaç, güzel yaprakları ve gösterişli yapısı nedeniyle bazı yerlerde süs bitkisi olarak da benimsenir. Yenidünyanın çiçekleri ekim ayı sonunda açmaya başlar. Çiçeklenme, Aralık, Ocak hatta Şubat ayları boyunca devam edebilir. Çiçekler 10-17 cm uzunluğunda odunsu bileşik salkım şeklindedir. Krem ve beyaz renkli çiçekleri güzel kokulu olup nektar bakımından oldukça zengindir. Yenidünyanın meyveleri Mart-Nisan aylarından, Haziran ayına kadar olgunlaşır.
Yenidünyalar genel olarak aşılandıktan 2-3 yıl sonra meyve vermeye başlar. 10-12 yaşlarında ekonomik verime geçer. En verimli dönemleri ilk 23-25 yıllarıdır. 30 yaşından sonra ekonomik ömürleri sona erer. 60 yıl kadar yaşayabilirler. Bu ağaçların odunu, çalgı aletlerinin yapımı için oldukça uygundur.

Yenidünya ağaçları 5-10 metre kadar boylanabilir. Bir yıllık dalları tüylerle kaplı olup gevrek yapılıdır. Dalları yaşlandıkça tüyleri dökülür ve yapısı sertleşir.

Yenidünya yetiştiriciliği için en uygun iklim, hava sıcaklığının donma noktasının yani sıfırın altına düşmediği, sıcak ılıman iklimdir. -3°C’de çiçekler ve meyveler zarar görmeye başlarlar. Meyvenin olgunlaşma dönemi olan Nisan, Mayıs aylarında, yaz sıcaklarının erken başlaması ve hava sıcaklığının 30°C’nin üzerine çıkması, meyveler üzerinde güneş yanıklarına neden olur. Şiddetli rüzgar, tozlanma ve döllenme üzerinde olumsuz etkide bulunmaktadır. Dolayısı ile verimde düşüş yaşanmaktadır.

Yenidünya yetiştiriciliği için iyi drene edilmiş, organik madde bakımından zengin, killi-kumlu, gevşek, reaksiyonu nötr topraklar tercih edilmelidir.Yenidünyaların çoğaltılmasında daha çok aşılama yöntemi uygulanmaktadır. Genel olarak göz ve kalem aşısı kullanılmaktadır.

Yenidünya çöğürü yetiştirmek için olgun meyvelerden çıkarılan çekirdekler yıkanıp bekletilmeden polietilen torbalara ya da daha sonra torbalara şaşırtılmak üzere hafif kumlu tohum tavalarına ekilmelidir. Tohumlar eğer hemen ekilmeyecekse, yıkanıp dezenfekte edilerek naylon torbalar içinde ve buzdolabı sıcaklığında çimlenme özelliklerini kaybetmeden 9 ay kadar saklanabilir. Ekilen tohumlar ancak 1,5-2 ay sonra çıkmaya başlar. Bu çöğürler ilkbahar aylarında şaşırtılmaya hazır hale gelir. Çöğürlerin, güneşin yakıcı etkilerinden korunması için yarı gölgelikler altında korunması gerekir. Çöğürler tohum ekiminden 1,5-2 yıl sonra çapları 1-1,5 cm olduğunda aşılanabilir. Aşılar ilkbahar ve sonbahar döneminde yapılabilir. Göz aşısı olarak T aşısı, yongalı aşı ve yama aşı kullanılır.

Yenidünya bahçesi kurulurken kış aylarında soğuk, yaz aylarında sıcak kurutucu rüzgarların zararlarından korunmak için rüzgar kıran kurulmalıdır. Bahçe tesisinde amaca uygun çeşitlerin seçimi kadar tozlayıcı çeşitlerin seçimi ve bunların uygun şekilde yerleştirilmesi de son derece önemlidir. Hafif Çukurgöbek, Akko XIII, Uzun Çukurgöbek, Gold Nugget gibi çeşitler tozlayıcı olarak kullanılmalıdır. Amaca uygun bir çeşidin tozlayıcı olarak kullanılması halinde 2 sırası ana çeşide 1 sırası tozlayıcı çeşide yeterlidir.

Yenidünya için tavsiye edilen dikim aralıkları çeşdie göre değişmektedir. Tanaka, hafif çukurgöbek, gold nugget gibi çeşitler için 7×7 metre, sayda, yuvarlak çukurgöbek, akko XIII, uzun çukurgöbek gibi çeşitler için ise 8×8 metredir. Karışık çeşitli bahçe kurulması daha çok tavsiye edilmektedir. Dikimden önce fidan yerleri işaretlenir. 60 cm derinliğinde ve 60 cm genişliğinde çukurlar açılır. Dikim sırasında 10 Kg civarında yanmış çiftlik gübresi, çukur toprağına karıştırılmalıdır. Fidan dikimi, kışları ılık geçen yerlerde sonbaharda, kışı daha serin geçen bölgelerde ise ilkbaharda yapılmalıdır.

Fidana çanak şeklinin verilmesi için fidanların gelişme durumlarına göre araziye dikimden 1 ya da 2 yıl sonra ortadaki ana dal dibinden kesilerek çıkarılır. Ana doruk dal alınarak, fidana 3 ya da 4 dallı çanak şekli verilmesi, ağacın fazla boylanmaması, dolayısıyla hasat kolaylığı sağlanması bakımından uygundur. Taç yüksekliği yaklaşık 65-75 cm olmalıdır.

İklim ve toprak çeşidine göre 7-10 gün aralıklarla Nisan ayından Ekim ayına kadar sulama yapılmalıdır. Yağışların sona erme zamanı dikkate alınarak sulamaya Nisan, Mayıs aylarında başlanmalı, hava ve toprağın nem durumuna göre 15-20 gün ara ile sulanmaya devam edilmelidir. Gübreleme ise toprak analiz sonuçlarına göre yapılmalıdır.

Hasat edilecek meyvelerin, normal büyüklük ve rengini almış olması gerekir. En doğru hasat, meyve üzerinde 2-3 mm sap kalacak şekilde makasla kesilerek yapılan hasattır. Hasat edilen meyveler iki boya ayrılmalıdır. 1. sınıf diyebileceğimiz en iri, hastalıksız ve gösterişli meyveler seçilerek, berelenmeden kutulara yerleştirilmelidir.