Yeşilırmak nerededir?

Sakarya Irmağı ile Kızılırmak’tan sonra Türkiye’nin sınırları içinde Karadeniz’e dökülen üçüncü en büyük akarsu Yeşilrımak’tır. Sivas’ın kuzey bölgesinde yer alan Köse Dağı’nın batı yamaçlarından Tozanlı Çayı adı ile doğmakta olan Yeşilırmak’ın uzunluğu yaklaşık olarak 519 km’dir.

İlk önce kuzeybatıya, daha sonra da batıya doğru yönelen Tozanlı Çayı, Almus kasabası yakınlarında enerji üretimi ve sulama amacı ile yapılmış olan barajın ardındaki Almus baraj görüne dökülmektedir. 31 kilometrekarelik bir alanı kapsayan bu yapay gölden çıktıktan sonra dar bir boğazdan geçerek Omala Ovası’na çıkmaktadır. Güneybatıya doğru yönelen akarsu, Gömelek Kalesi’nin önünden geçer ve Tokat’ın güneyinden gelen Behzat Deresi kolunu alır. Akarsu Tokat ilimizi geçince önemli bir bitkisel üretim sahası olarak bilinen Kazova’ya girmektedir. Çok miktarda şekerpancarı üretimi yapılan bu ova ince kabuklu üzümleri ile ün kazanmıştır. Turhal kentine gelmeden güneybatı tarafından gelen Zile Çayı kolunu alan akarsu Tokat bölgesinde Tokat suyu olarak bilinmektedir. Turhal’ı geçince uzunluğu 50 kilometreyi bulmakta olan Çengel Boğazına giren akarsu kuzeye döndükten sonra Amasya’nın güneyinde, güneybatıdan gelen Çekerek Çayı katılır.

Çamlıbel ve Deveci dağlarından inmekte olan suların Artova bölgesinde birleşmesi ile meydana gelen Çekerek çayı, Yeşilırmak’ın üç büyük kolundan birini oluşturmaktadır. Uzunluğu 331 km olan çay ismini Yozgat’ın çekerek kasabasından almaktadır. Yağmur ve kar suları ile beslenen ve her mevsim bol su taşıyan Çekerek Çayı bazı yıllarda ilkbahar mevsiminde taşarak sellere sebep olabilmektedir.

Çekerek Çayı kavşağından sonra akarsu, Yeşliırmak, ismi ile anılmaya başlanmaktadır. Amasya’yı geçer geçmez kuzeyden gelen en önemli kollardan Tersakan çayı kolunu almaktadır.

Ladik Gölü’nün artan suları ile beslenen Tersakan Çayı Merzifon Ovası’nın doğu bölümünü sulamaktadır. Akarsuya bu ismin verilmesinin sebebi bu kesimdeki akarsuların tamamı Karadeniz’e doğru yönelirken bunun önce batıya, sonra da güneye yani Anadolu içlerine doğru akmasıdır. Tersakan çayı kenarında kurulmuş olan Yedikır Barajı2nın ardında suların birikmesi ile meydana gelen baraj gölü, göçmen kuşların konaklayıp beslendikleri yapay bir kuş cennet haline gelmiştir.

Yeşilırmak Taşova’yı geçtikten sonra en uzun kolu olan Kelkit Irmağı’na ulaşmaktadır. İki akarsuyun buluşma noktası çevresinde yer alan ve Taşova ismi ile bilinen verimli tarım topraklarının bir bölümü Amasya da diğer bölümü Tokat sınırları içinde bulunmaktadır.

Gümüşhane dağlarının güney yamaçlarından inen suların birleşmesi ile meydana gelen Kelkit Irmağı’nın uzunluğu 373 km’dir. Suşehri yakınlarından Niksar’ın güneyine kadar sanki cetvel ile çizilmişçesine düzgün bir yatak boyunca akmasının sebebi Türkiye’nin en önemli kırık çizgilerinden birinin geçmiş olduğu bir çöküntü oluğunu izlemesidir.
Kelkit kavşağından sora önce kuzeybatıya sonra ilk olarak kuzeybatıya yönelen ırmak üzerinde Hasan Uğurlu ve Suat Uğurlu barajları kurulmuştur. Bu barajların meydana getirmiş olduğu yapay göllerden sonra Irmak Çarşamba Ovası’na çıkmaktadır. Karadeniz’in başlıca tarım sahalarından biri olan Çarşamba Ovası, alüvyal bir ova nitelindedir.

Yeşilırmak rejimi son derece düzensiz olan bir akarsudur. Karların erimesinin yanı sıra yoğun yağışlarda sularının kabarmasına ve taşmasına sebep olmaktadır. Genel olarak nisan ayında yükselen suları ekim ayında azalmaktadır. Yeşilırmak’ın aşağı bölümünde yapılmış olan ölçümler debisinin 177 metreküp bölü saniye olduğunu göstermektedir. Sanayi atıklarından dolayı ırmağın suları zehirlenme ila karşı karşıya kalmıştır.