Yüce divan nedir?
Yüce Divan; Cumhurbaşkanı, Bakanlar Kurulu üyeleri, Anayasa Mahkemesi, Yargıtay, Danıştay, Askeri Yargıtay, Askeri Yüksek İdare Mahkemesi Başkan ve üyeleri, Başsavcılarını, Cumhuriyet Başsavcı vekilleri, Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu ve Sayıştay Başkan ve üyelerinin görevleriyle ilgili suçlarından nedeni ile yargılamaya yetkili olan yüksek mahkemedir. Anayasa’nın 148. maddesinin 3. Fıkrasına göre, Yüce Divan sıfatını Anayasa Mahkemesi kullanır ve gerektiği zaman Anayasa Mahkemesi üyeleri, Yüce Divan sıfatıyla toplanır.
Türk Anayasa Hukuku’nda üst düzey kamu görevlilerini muhakeme etmek amacıyla yüce divan ilk defa “Divan-ı Ali” adı ile 1876 Kanuni Esasi’de yer almıştır. Divan 30 üyeden oluşuyordu. Üyelerin 10 tanesi heyeti ayan, 10 tanesi şurayı devlet diğer 10 tanesi ise Mahkemeyi Temyiz başkan ve azasından kura ile seçilirdi. 1924 tarihili Teşkilat-ı Esasiye Kanunu İtham Dairesinin görevini Cumhuriyet Başsavcısına verdiği için Yüce Divanı yalnızca Hüküm Dairesi olarak tek daire şeklinde düzenlemişti. 1961 ve 1982 Anayasası (madde 148) Yüce Divan adı altında müstakil bir mahkeme kurmamış bu mahkemenin vazifesini de yapmak üzere Anayasa Mahkemesini görevlendirmiştir.
Yüce divan oluşumunda asıl amaç adil bir yargılama yapmaktır. İddiayı ve savunma makamını kayırmadan objektif hareket etmektir. Hukuk devleti olmanın gereğide bu husustur.
Yüce Divan’da savcılık görevini Yargıtay cumhuriyet başsavcısı veya yardımcısı yapar. “Yüce Divan’ın kararları kesindir ve bu kararlara karşı hiçbir merciye başvuruda bulunulamaz.” maddesi 2010 yılındaki Anayasa değişikliği ile kaldırılmış ve Yüce Divan kararlarının Genel Kurulda görülerek karara bağlanacağı maddesi eklenmiştir.
Cumhurbaşkanının vatan hainliği suçundan ve Başbakan veya bakanlardan birinin TBMM iç tüzüğünde gösterilmiş olan şekilde yargılanmasını gerektiren bir suçu nedeniyle Yüce Divan’da yargılanmalarına karar verilebilir.
Cumhurbaşkanı, vatana ihanetten dolayı, TBMM üye tam sayısının en az üçte birinin teklifi üzerine, üye tam sayısının en az dörtte üçünün vereceği kararla suçlandırılır. Ondan sonra yüce Divana sevk edilir. Başbakan ve Bakanlardan biri hakkında açılan soruşturma sonucunda hazırlanan rapor Mecliste görüşülür. Meclis gerek görürse kişiyi Yüce Divana sevk kararı verir. Yüce Divana sevk kararı ancak üye tam sayısının salt çoğunluğu ile alınabilir. Başbakan yüce divana sevk edilirse, hükümet düşmüş sayılır.
Yüce Divan’da sorgusu yapılmış olan kişinin sonraki oturumlara gelmemesi ve Yüce Divan tarafından duruşmada hazır bulunmasına gerek görülmemesi durumunda duruşmadan vareste tutulma istemi bulunmasa bile gıyabında duruşmaya devam edilerek kamu davası sonuçlandırılabilir. Müdafi her daim duruşmada hazır bulunabilir.
Yüce Divanda sanığın sorguya çekilmesi esnasında, üyeler ve Cumhuriyet Başsavcısı ya da Cumhuriyet Başsavcıvekili, Başkanın izni ile sanığa soru sorabilirler.
Siyasi partilere ilişkin dava ve başvurulara, iptal ve itiraz davaları ile Yüce Divan sıfatı ile yapılacak yargılamalara Genel Kurul tarafından bakılır,bireysel başvurular ise bölümler tarafından karara bağlanır.
Yüce divanda iddia makamı, savunma makamı ve yargılama makamı vardır. İddia makamında Cumhuriyet başsavcısı ya da onun vekilidir. Sanıklar savunma makamını teşkil etmektedirler. Yargılama makamı ise Anayasa Mahkemesi’dir.
Yüce divan Anaysa ve kanunlarda gösterilmiş olan belli sayıdaki üst düzey kamu görevlisinin sadece görev suçları bakımından yargılamaya yetkilidir. Buradaki görev suçundan görev sırasındaki suçlar ile görevden kaynaklanan suçlar kastedilmektedir.
Hakkında vatana ihanet suçundan dolayı TBMM tarafından kamu davası açılan Cumhurbaşkanının göreve devam edip etmemesi tartışma konusu olmuştur. Bazıları yüce divan kararı beklenmeden seçim olması gerektiğini ifade etmektedirler. Yani makamın boşaldığını belirtmektedirler. Başbakan ile bakanlar hakkında soruşturma açılması cumhurbaşkanına göre çok daha kolaydır.
Yüce divan Anayasa ve kuruluş kanununda hüküm bulunmayan hallerde CMUK’u uygulamaktadır. Yüce divanın yetkisinde olan işlerin hazırlık soruşturması kişiye göre değişmektedir.