Ziya Gökalp kimdir?

Ziya Gökalp, Diyarbakır’ın Çermik ilçesinde 23 Mart 1876 yılında dünyaya gelmiştir. Yerel bir gazetede çalışan memur aslen Zaza olan Çermikli Tevfik Bey’in oğludur. Annesi ise Zeliha Hanım’dır Babasının isteği üzerine ona Mehmet Ziya adı verilmiştir. İlköğrenimini 1883 yılında öğrenime başladığı Mercimekörtmesi Mahalle Mektebi’nde tamamlamıştır. 1886 yılında öğrenime başladığı Mektebi Rüştiye-i Askeriye’de (Askeri Lise) hocası Kolağası İsmail Hakkı Bey’den hürriyet ile ilgili fikirler edinmiştir. Amcası Müderris Hacı Hasip Bey’den 1890 yılında dersler almaya başlayan Ziya Gökalp, 1891 yılında ikinci sınıftan kayıt yaptırarak İdadi-i Mülkiye’ye kaydolmuştur. 1893 yılında öğretmeni olan Doktor Yogi’den felsefe dersleri, Maarif Müdürlüğü ve İdadi’de tarih öğretmeni olan Mehmet Ali Ayni’den ise tarih dersleri almıştır. Tarihin muhakemesini bu sayede öğrenmiştir.
İdadi yedi yıla çıkınca okulu bırakmıştır. Toplumsal sorunlar, ekonomik zorluklar ve evlilik baskısı nedeni ile intihar girişiminde bulunan Ziya GÖKLAP, bir süre sonra toparlanmış ve eğitime devam etmek için İstanbul’a kardeşiyle birlikte gelmiştir. Ekonomik sorunlar nedeniyle Veteriner Mektebine kayıt yaptırabilmiştir. Okulda yasak yayınları okumak ve olmadık anlarda çıkış yapmakla ön plana çıkmıştır. Bu yüzden 12 ay cezaevinde kalan Gökalp, okuldan da uzaklaştırılarak Diyarbakır’a sürülmüştür.

Amcasının kızı ile 1900 yılında evlenen Ziya GÖKALP, Diyarbakır’a yerleşmiştir. Memur olarak iş hayatına atılmıştır. Eşinin malvarlığından dolayı rahat bir hayat sürmeye başlamış ve hürriyet ile ilgili çalışmalarını sürdürmüştür. 1903 yılında Vilayet Gazetesi Başyazarlığı görevini yürütmüştür.
İttihat ve Terakki’nin Diyarbakır, Van ve Bitlis heyetlerinin müfettişliğine 1908 yılında atanmıştır. 1909 yılında Darülfünun’da hocalık yapmış. Kısa bir süre sonra Selanik’e gönderilmiştir. Selanik düşünce dünyasında önemli bir yer tutmuştur. Gökalp, Selanik’e gidişinden kısa bir süre sonra daha önce savunmuş olduğu düşüncelerin pek çoğunu terk etmiştir. Bununla beraber medreselerin düzeltilmesi ile eğitimde yenileşme gibi yazılarında sıkça savunduğu bazı düşüncelerinden ise vazgeçmemiştir.

İttihat ve Terakki tarafından Selanik’e tayin edilmesi, Ziya Gökalp’in hayatında yeni bir dönüm noktası olmuştur. Bu dönemde, dilde Türkçülüğü savunan Genç kalemler grubuna katılmış; bu dergide, dilde Türkleşme ile ilgili yazılar yazmaya başlamıştır. Burada, özellikle Ömer Seyfettin’den etkilenen Gökalp, artık Türkçü Gökalp’tır.
1912 yılında ailesi ile birlikte tekrar İstanbul’a yerleşmiştir. Türkçülük etrafında düşüncelerini şekillendirmeye başlamıştır. Bu yıllarda Gökalp, İstanbul Üniversitesi’nde ilk sosyoloji profesörü olmuştur.
1914 yılında Gökalp’in Kızılelma adlı eseri yayınlanmıştır. 1917 yılında “Yeni Mecmua” yayın hayatına başlamıştır. 1918 yılında ise Türkleşmek, İslamlaşmak, Muasırlaşmak adlı eseri ile Yeni Hayat isimli şiir kitabını yayınlamıştır.

Asayişi bozma ve Ermenilere zor kullanma iddiasıyla 1919 yılının Ocak ayında, Divan-ı Harp’te idam cezası ile yargılanan Ziya Gökalp, idam cezası almamış, ancak Malta’ya sürülmüştür. Sıkıntılı bir dönem geçiren Gökalp, 30 Nisan 1921′de Kars Savaşında esir alınmış olan İngilizlerin karşılığında Malta’da esir Türklerin serbest bırakılması ile birlikte Yurda dönerek tekrar Diyarbakır’a yerleşmiştir.
Muallim Mektebi’nde 1922′de felsefe dersleri veren Gökalp, dergi çıkarma çalışmalarına da devam etmiştir. “Küçük Mecmua” dergisini çıkaran Gökalp,“Türkler ve Kürtler” adlı makalesini kaleme almıştır. 1923 yılında Türkçülüğün Esasları isimli ünlü eserini yayınlamıştır. Diyarbakır’dan 11 Ağustos 1923 tarihinde Milletvekili seçilen Ziya Gökalp; “Yeni Türkiye” dergisini çıkarmıştır.

1924 ı başlarında hastalanan Ziya Gökalp, 25 Ekim 1924 tarihinde vefat etmiştir.

Ziya Gökalp’in eserleri şunlardır:
1- Limni ve Malta Mektupları
2- Kızıl Elma (1914)
3- Türkleşmek, İslâmlaşmak, Muasırlaşmak (1929)
4- Yeni Hayat (1930)
5- Altın Işık (1927)
6- Türk Töresi (1923)
7- Doğru Yol (1923
8- Türkçülüğün Esasları (1923)
9- Türk Medeniyet Tarihi (1926, ölümünden sonra)
10- Kürt Aşiretleri Hakkında Sosyolojik Tetkikler (ölümünden sonra)
11- Altın Destan
12- Üç Cereyan